Description
Er engin eftirspurn eftir konum í æðstu stjórnunarstöður? Þetta er spurning sem þau Ásta Dís Óladóttir lektor, Gylfi Dalmann Aðalsteinsson dósent og Þóra H. Christiansen aðjunkt leita svara við í nýrri grein í tímaritinu Stjórnmál og stjórnsýsla. Þau starfa öll við Viðskiptafræðideild Háskóla Íslands.Greinin byggist á niðurstöðum úr rannsókn þeirra þriggja sem snýst um stöðu kvenna í hlutverki æðstu stjórnenda á Íslandi. Í greininni er vakin athygli á því að Íslendingum hafi tekist að jafna að mestu það kynjabil sem hér hefur ríkt en vitnað er í úttekt Alþjóðaefnahagsráðsins því til staðfestingar. Ísland er enda það land sem hefur náð hvað lengst á sviði jafnréttismála.
„Þrátt fyrir það gegnir engin kona stöðu forstjóra í skráðu félagi og afar fáar konur eru í framkvæmdastjórnum,“ segir Ásta Dís Óladóttir. Hún bætir því við að markmið rannsóknarinnar hafi verið að skoða hvað þessu valdi og til hvaða ráðstafana væri unnt að grípa, að mati kvenna sem nú þegar gegna stjórnunar- og leiðtogastöðum. Tilgangurinn: Jú, að auka hlutdeild kvenna í æðstu stjórnunarstöðum.
„Mikil umræða er um þessar mundir um stöðu kvenna í stjórnum og æðstu stjórnendastöðum á Íslandi og fyrirtæki hvött til þess að auka hlut þeirra, en svo undarlegt sem það nú er þá hefur konum verið að fækka í stjórnum félaga og sem stjórnarformönnum í skráðum félögum,“ segir Ásta Dís.
Könnun meðal forystukvenna í íslensku atvinnulífi
Í því skyni að leita skýringa á stöðunni var gerð könnun meðal forystukvenna í íslensku atvinnulífi. Alls tóku 186 konur þátt og helstu niðurstöður eru þær að meirihluti svarenda telur aðgerða þörf, jafnvel lagasetningar sem kveður á um að kynjakvóti verði settur á æðstu stjórnunarstöður. Stór hluti þátttakenda telur að engin smitáhrif hafi orðið af lagasetningunni 2010 um kynjakvóta á stjórnir.
„Þessar niðurstöður hafa vakið mikla athygli í samfélaginu og miðað við viðbrögðin við rannsókninni er ljóst að þörf er á róttækum breytingum,“ segir Ásta Dís. „Ekki verður lengur unað við núverandi ástand samkvæmt því sem þátttakendur í rannsókninni okkar sögðu.“
Hún segir að eðlilega séu mjög skiptar skoðanir um það hvort kynjakvótar sé lausnin svo jafna megi hlutfall kynjanna meðal æðstu stjórnenda íslenskra fyrirtækja. „En þegar spurt var beint hvort setja ætti sérstakan kynjakvóta á stjórnunarstöður innan fyrirtækja hér á landi voru tæp 60% aðspurðra því fylgjandi og rúmlega 40% á móti. Nokkrar konur nefndu að innleiðing kynjakvóta væri ekki óskaúrræði en slík tilhögun væri eina leiðin til þess að koma á hugarfarsbreytingu og gefa konum tækifæri. Niðurstöður könnunarinnar má því hiklaust túlka sem ákall um aðgerðir.“
Ásta Dís segir að menningin og hugarfar þurfi einnig að breytast. „Konur þurfa fleiri tækifæri og karlmenn að axla meiri ábyrgð á fjölskyldulífi. Samkvæmt rannsókninni er þetta ekki spurning um framboð á hæfum konum, það er til staðar, þetta snýst einfaldlega um eftirspurn.“
Hvers vegna eru svona fáar konur í framkvæmdastjórnum?
Jafnréttismál hafa verið Ástu Dís hugleikin alla tíð og lítið til í hennar huga sem heita karla- eða kvennastörf. „Mig skiptir mestu að hæfur einstaklingur sé að sinna starfinu. Því hef ég oft velt fyrir mér hvers vegna svona fáar konur eru í forsvari hér og þar. Hér áður fyrr þegar ég fletti viðskiptasíðum blaðanna þá var sjaldnast mynd af konum, nánast eingöngu myndir af karlmönnum, hvort heldur sem álitsgjafar eða þegar verið var að segja frá ráðningum í stjórnunarstöður. Sama var upp á teningnum þegar ég skoðaði hverjir væru í forsvari fyrir hin og þessi samtök. Árið 2015 var ein kona í forsvari fyrir helstu samtökin í atvinnulífinu og það var fyrir Samtök aðila í ferðaþjónustu, karlmenn sátu í öðrum stólum.“
Ásta Dís segir að þessum tíma hafi hún verið varaformaður stjórnar Vátryggingafélags Íslands þar sem kona sat í forstjórastóli, sú eina í skráðu félagi í Kauphöll Íslands. „Í dag er þar engin kona og hefur ekki verið frá 2016. Því fórum við Gylfi og Þóra að velta fyrir okkur hvers vegna staðan væri eins og hún er. Við vitum að nóg er til af hæfum konum, konur sitja í stjórnum, en hvers vegna eru þær ekki forstjórar og hvers vegna eru svona fáar í framkvæmdastjórnum skráðra fyrirtækja? Við vildum vita hvað konur segja sjálfar um stöðuna, engin slík rannsókn lá fyrir á viðhorfum kvenna sem eru nú þegar fyrirtækjaeigendur, stjórnendur eða stjórnarmenn.“
Ásta Dís hefur verið stjórnarmaður í fyrirtækjum og stofnunum í bráðum tvo áratugi og oft velt þessu fyrir sér. „Um og eftir síðustu aldamót voru fáar konur í stjórnum. Ég var oft eina konan í stjórn og í frumkvöðlafyrirtækjunum fékk ég stundum spurningar á fundum með fjárfestum hvort ég væri eiginkona forstjórans,“ segir Ásta Dís og brosir en þó er ljóst á öllu að henni er ekkert sérstaklega skemmt. „Þetta breyttist í raun hægt fram að lagasetningunni um kynjakvóta í stjórnum félaga árið 2010, sem kvað á um að hvort kyn skyldi vera að lágmarki 40% í stjórnum fyrirtækja með fleiri en 50 starfsmenn á ársgrundvelli.“
„Nú er tæpur áratugur síðan kynjakvótalög á stjórnir voru sett hér á landi,“ segir Ásta Dís, „og því má fagna að þau leiddu til talsverðrar breytinga í þá átt að fjölga konum í stjórnum. Margir bundu vonir við að lagasetningin myndi hafa svokölluð smitáhrif, að konum í framkvæmdastjórnum og forstjórastöðum myndi fjölga. En sú hefur ekki orðið raunin. Einungis þrettán prósent framkvæmdastjóra eða forstjóra í stórum fyrirtækjum á Íslandi eru konur.“ MYND/Kristinn Ingvarsson
| Period | 6 Jan 2020 |
|---|